Мақтааралдық шаруалар су үнемдеу технологияларын ендіріп, өнімділікті арттыруға күш салуда

Агроөнеркәсіптік кешенінің алдына қойған міндеттерді орындау – ағын суды тиімді пайдалануға тікелей байланысты. Су тапшылығы бүкіл әлемді толғандыратын проблема. Жаһандық жылыну процесі, жауын-шашын мөлшерінің азаюы, су ресурстарының дұрыс бөлінбеуі, ысырапшылдық сияқты факторлардың белең алуы алдағы уақытта мәселені еселеп арттыруы мүмкін. Осы орайда ауыл шаруашылығында су үнемдеу әдістері мен технологияларына кешенді көшу шаралары қолға алынуда.

Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, ағымдағы жылы «Су ресурстарын басқару жүйесін дамытудың 2024-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы» қабылданды. Тұжырымдамаға сәйкес елімізде ылғал үнемдеу технологияларын 1,4 млн. гектарға ендіру қарастырылған. Оның ішінде Түркістан облысының үлесі 16 % немесе 216,3 мың гектарды құрайтын болады. Қазіргі таңда өңірімізде ылғал үнемдеу технологиялары 32,3 мың гектарға орналастырылған.

Су үнемдеу технологияларын ендіріп, өнімділікті арттыруға Мақтаарал ауданында «Хамро-Ата» шаруа қожалығы өз үлесін қосуда. Қожалық қытайлық «Peng Seng» компаниясының тамшылатып суару технологиясын пайдалана отырып, 310 гектар егістік алқапқа мақта дақылын егуде. Мақтаарал ауданына жұмыс сапарымен келген облыс әкімі Дархан Сатыбалды шаруалармен кездесіп, жауапты басшыларға жаңа технологиямен мақта егу алқаптарын көбейтуді міндеттеді.

Абдужалил Боев басшылық жасайтын шаруа қожалығына тартылған жобаның жалпы инвестициялық құны 500 млн. теңгені құрайды. Жобаның ерекшелігі – дәстүрлі әдіспен салыстырғанда ағын су 50%-ға үнемделіп, өнімділік 60-70 центнерге артады.

Жалпы аудан бойынша ағымдағы жылы 2000 гектарға су үнемдеу технологиясын ендіру жоспарланып отыр. Оның ішінде, 500 гектар мақта, 346 гектар қырыққабат, 793 гектар бақша және жаңбырлатып суару технологиясымен 30 гектар жоңышқа егіледі. Бүгінгі таңға орындалғаны 1281 гектарды құрап отыр.

Қазақстандық мақта талшығы сапасының төмендігіне байланысты әлемдік нарықта сұраныс болмауда. Жоғарыда аталған технологияны ендіру есебінен өнімділікпен қатар, мақта талшығының бәсекелестік әлеуеті ұлғаяды. Су үнемдеу технологияларының тиімділігі – өсімдіктерге қажетті суды тікелей беріп, суды, суда еритін тыңайтқыштарды айтарлықтай үнемдеуді қамтамасыз етеді, персоналдың жұмысын жеңілдетіп, өнімділікті 2-3 есе арттырады.

Тамшылатып суару жүйесінің тағы бір артықшылығы – тегіс жерлер үшін де, биіктік айырымдары бар аумақтар үшін де жарамды, жерді тегістеу бойынша артық жұмыстарды атқарудың қажеті жоқ.

Түркістан облысында су үнемдеу технологияларын шығаратын жергілікті кәсіпорындар ашылуда. «BNK Group LTD» ЖШС-нің 4,1 млрд. теңге құрайтын «Жылына 1000 дана жаңбырлатып суару машиналарын шығару» зауыты іске қосылды.

Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Нұрбек Бадырақовтың баяндауынша, өңірде 873,6 мың гектарға егін егу жоспарланған. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 3,4 мың гектарға артық. Биыл 496,5 мың гектар жерді жырту жоспарланса, бүгінде 425,3 мың гектар жер жыртылған. 86,4 мың гектарда сор шаю жұмыстары жүрген. Ерте пісетін көкөніс үшін 2,7 мың гектар жер жыртылған.

Айта кетейік, биыл облыста мақта шаруашылығын дамыту және мақта-тоқыма кластерін қолдаудың 2027 жылға дейінгі стратегиясы 4 басым бағытты іске асырумен қамтамасыз етілетін болады. Атап айтқанда, егістікті әртараптандыру, тұқым шаруашылығы, жаңа агротехнологияларды енгізу және мақта-тоқыма кластерін дамыту. Ел аумағында мақта тек Түркістан облысында өсіріледі. Сондықтан кластер жобасы осы өңірде дайындалуда.

Жобада 75 мақта тоқыма зауытын, кәсіпорын мен фабрика салу жоспарланған. Күтілетін нәтиже – 40 мыңнан астам жаңа жұмыс орны және бюджетке жыл сайын 26,2 млрд. теңгеге жуық түсім. Бұл бағытта инвестиция қажет.

Нұрбек Бадырақовтың мәлімдеуінше, облыстың оңтүстік аумақтарында жүгері, маш және жоңышқа егуге басымдық беріледі. Су үнемдеу технологияларын ендіруге күш салынады. Жаңа технологиялар ағын суды үнемдеп қана қоймай, өнімді үш есе көп жинауға мүмкіндік береді. Өзбекстанмен екіжақты ынтымақтастықты дамыту аясында облыста тоқыма бұйымдарын өндіруді жолға қоюға ниетті Global Textile компаниясымен бірлескен жоба іске асырылуда. Бүгінде Түркістан облысында мақта өсіру саласында 70 мыңға жуық фермер жұмыс істейді. Өткен жылы 362 мың тонна мақта жиналса, биыл 300 мың тонна жиналады деп болжанған.